چگونه ورق استیل ضد زنگ را تشخیص دهیم؟

تشخیص ورق استیل ضد زنگ، مهارتی ضروری برای صنعتگران حوزه‌های مختلف از ساخت‌وساز گرفته تا تولید تجهیزات پزشکی و صنایع غذایی است. این مهارت به هنگام خرید و انتخاب متریال اصل اهمیت زیادی دارد. انتخاب اشتباه منجر به خوردگی زودرس، کاهش کیفیت محصول و افزایش هزینه‌های تعمیر و نگهداری می‌شود. در مقاله‌ای از وب‌سایت کینگ‌استار، روش‌های ساده‌ای برای تشخیص استیل ضد زنگ ارائه شده است، درباره روش استفاده از آهنربا گفته شده:

«استیل‌های کروم‌دار (مانند سری 400) خاصیت مغناطیسی دارند، در‌حالی‌که استیل‌های کروم-نیکل (مانند سری 300) غیرمغناطیسی هستند.» همچنین، بررسی رنگ سطح پس از اسیدشویی را هم یک روش خوب برای تشخیص معرفی کرده است. مثلاً «استیل‌های کروم-نیکل رنگ سفید نقره‌ای دارند، در‌حالی‌که استیل‌های کروم-منگنز-نیتروژن رنگ‌شان نسبت به استیل‌های کروم-نیکل روشن‌تر است.»

برای دریافت مشاوره در تشخیص و خرید استیل ضد زنگ با شماره ۰۲۱۹۱۰۳۰۶۴۵ تماس بگیرید.

نکات مهم در تشخیص استیل ضد زنگ

در تشخیص ورق استیل ضد زنگ، با چندین روش ساده و کاربردی می‌توان پی برد که گرید ورق استیل چیست. این روش‌ها معمولاً بر اساس ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی استیل تعریف می‌شوند و به‌راحتی قابل بررسی‌اند. در اینجا به چند نکته مهم اشاره می‌کنیم که در فرآیند تشخیص استیل به کار می‌آیند:
•    استیل‌های با کروم بالا معمولاً سطح براق‌تری دارند.
•    استیل‌های سری 300 غیرمغناطیسی و استیل مغناطیسی یعنی گرید 400 هستند.
•    استیل‌های سری 300 در برابر اسیدها مقاوم‌ترند.
•    استیل‌های با نیکل بیشتر معمولاً سنگین‌تر و ضخیم‌تر هستند.
•    استیل‌های سری 300 به راحتی جوش می‌خورند، در‌حالی‌که جوشکاری سری 400 دشوارتر است.

جدول تفاوت استیل‌های سری 300 و 400

روش‌های فیزیکی تشخیص ضدزنگ بودن استیل 

تشخیص ورق استیل ضد زنگ با ویژگی‌های فیزیکی منحصربه‌فردی که دارد از سایر فلزات و آلیاژهای مشابه خیلی راحت است. در ادامه به بررسی دقیق این روش‌های تشخیصی فیزیکی می‌پردازیم.

تشخیص ورق استیل ضد زنگ با بررسی رنگ و سطح ورق

یکی از اولین راه‌های تشخیص ورق استیل ضد زنگ، بررسی رنگ و ظاهر سطح آن است. ورق استیل ضد زنگ معمولاً سطحی براق، یکنواخت و بدون زنگ‌زدگی دارد. بسته به نوع استیل، سطح آن می‌تواند به صورت مات، آینه‌ای (پولیش‌شده) یا خش‌دار باشد. اگر سطح ورق دارای لکه‌های زنگ‌زدگی، تغییر رنگ یا زبری غیرطبیعی باشد، احتمالاً با یک آلیاژ بی‌کیفیت یا فولاد معمولی مواجه هستید.

تشخیص ورق استیل ضد زنگ با وزن و چگالی ورق استیل

چگالی استیل ضد زنگ بسته به ترکیب آلیاژی آن معمولاً بین 7.7 تا 8 گرم بر سانتی‌متر مکعب است. برای مقایسه، فولاد معمولی وزن بیشتری دارد و آلومینیوم بسیار سبک‌تر است. اگر تجربه کار با فلزات مختلف را دارید، می‌توانید با بلند کردن و مقایسه وزن ورق، تخمینی از نوع فلز داشته باشید. همچنین، می‌توان از محاسبات چگالی (جرم تقسیم بر حجم) برای تعیین نوع فلز استفاده کرد.

تشخیص ورق استیل ضد زنگ با تست مغناطیس‌پذیری (آهنربا)

برخلاف تصور رایج، همه انواع استیل ضد زنگ غیرمغناطیسی نیستند. استیل‌های سری 300 (مانند 304 و 316) خاصیت مغناطیسی بسیار کمی دارند یا اصلاً جذب آهنربا نمی‌شوند، در حالی که استیل‌های سری 400 (مانند 430 و 410) به دلیل داشتن مقدار بیشتری از کروم و کمتر بودن میزان نیکل، خاصیت مغناطیسی دارند. بنابراین، اگر آهنربا را روی ورق استیل قرار دهید و جذب نشود، احتمالاً از سری 300 است. اما اگر آهنربا جذب شد، باید آزمایش‌های دیگری نیز انجام شود تا مشخص شود آیا ورق استیل ضد زنگ است یا فقط یک آلیاژ ارزان‌قیمت با روکش کروم.

تشخیص ورق استیل ضد زنگ با تست جرقه (Spark Test)

این روش تشخیص ورق استیل ضد زنگ که بیشتر در کارگاه‌های صنعتی استفاده می‌شود، با سنگ فرز یا چرخ سنباده انجام می‌گردد. هنگامی که استیل ضد زنگ را روی دستگاه سنگ‌زنی قرار می‌دهید، جرقه‌هایی با رنگ خاص تولید می‌شود:
•    استیل ضد زنگ سری 300 جرقه‌های کم و کوتاهی ایجاد می‌کند که معمولاً زرد کم‌رنگ یا سفید هستند.
•    استیل سری 400 جرقه‌های بیشتری نسبت به سری 300 تولید می‌کند، اما همچنان از فولاد کربنی کمتر است.
•    فولاد کربنی معمولی جرقه‌های بلند و روشن‌تری دارد که بیشتر متمایل به نارنجی یا زرد است.
این روش تست استیل به تجربه نیاز دارد، اما یک راه سریع و موثر برای تشخیص نوع آلیاژ است.

تشخیص ورق استیل ضد زنگ با تست سختی و مقاومت به خراش

ورق‌های استیل ضد زنگ به دلیل ترکیب آلیاژی خود، مقاومت بالایی در برابر خراش دارند. می‌توان با استفاده از ابزارهای سختی‌سنج (مانند فایل سختی‌سنج) میزان سختی آن را بررسی کرد. استیل سری 300 معمولاً سخت‌تر از سری 400 است و مقاومت بالاتری در برابر خراش و سایش دارد. اگر با یک ابزار تیز روی سطح استیل خط بیندازید و اثر قابل‌توجهی باقی بماند، احتمال دارد که ورق از جنس فولاد معمولی یا یک استیل ضد زنگ بی‌کیفیت باشد.

تشخیص ورق استیل ضد زنگ با تست قطره آب و اثر انگشت

برای تشخیص ورق استیل ضد زنگ از خاصیت هیدروفوبیک (آب‌گریزی) نسبی آن هم می‌توان استفاده کرد. برای انجام این روش کافیست چند قطره آب روی سطح آن بریزید:
•    اگر قطرات آب شکل کروی خود را حفظ کنند و به‌آرامی پخش شوند، احتمالاً استیل ضد زنگ با کیفیت بالاست.
•    اگر آب سریعاً روی سطح پخش شود یا رد قابل‌توجهی از اثر انگشت باقی بماند، ممکن است سطح استیل دارای پوشش ضعیفی باشد یا از آلیاژ مناسبی ساخته نشده باشد.

تشخیص ورق استیل ضد زنگ با مقاومت به زنگ‌زدگی با آب‌نمک

برای آزمایش اولیه مقاومت به خوردگی، می‌توانید تکه‌ای از ورق را در محلول آب‌نمک (5% نمک در آب) قرار داده و بعد از 24 تا 48 ساعت بررسی کنید. اگر روی سطح آن لکه‌های زنگ‌زدگی یا تغییر رنگ مشاهده شد، نشان‌دهنده کیفیت پایین یا غیرضدزنگ بودن ورق است.

در مجموع، روش‌های فیزیکی تشخیص ورق استیل ضد زنگ به متخصصان و خریداران کمک می‌کند تا از اصالت و کیفیت مواد اطمینان حاصل کنند. بررسی رنگ، وزن، مغناطیس‌پذیری، جرقه، سختی و مقاومت در برابر آب از جمله روش‌هایی هستند که می‌توانند بدون نیاز به تجهیزات تخصصی، اطلاعات دقیقی درباره نوع و کیفیت ورق ارائه دهند. البته برای تأیید نهایی، انجام آزمایش‌های شیمیایی و استفاده از تجهیزات پیشرفته توصیه می‌شود که در ادامه مقاله به آن‌ها خواهیم پرداخت.

آزمایش‌های شیمیایی ساده برای تشخیص ورق استیل ضد زنگ

علاوه بر روش‌های فیزیکی، آزمایش‌های شیمیایی نیز نقش مهمی در تشخیص ورق استیل ضد زنگ دارند. برخی از این آزمایش‌ها به ابزارهای پیچیده نیاز ندارند و می‌توانند به‌صورت دستی و با مواد در دسترس انجام شوند. در ادامه، چند روش دقیق و کاربردی را بررسی می‌کنیم.

آزمایش اسید نیتریک (Nitric Acid Test)

هدف این آزمایش، شناسایی استیل از نظر مقاومت به خوردگی و تأیید ضدزنگ بودن استیل است. برای انجام این آزمایش باید:
1)    یک قطره اسید نیتریک (HNO₃) با غلظت حدود 20-30% را روی سطح کوچک و تمیزی از ورق استیل بریزید.
2)    حدود 30 تا 60 ثانیه صبر کنید و سپس با آب و جوش شیرین (سدیم بی‌کربنات) محل را خنثی کرده و بشویید.
اگر تغییر رنگی رخ ندهد، ورق از استیل ضد زنگ است. اگر محل تست استیل زرد، قهوه‌ای یا قرمز شد، احتمالاً ورق از فولاد معمولی یا استیل کم‌کیفیت است که کروم کافی ندارد.

آزمایش اسید سولفوریک (Sulfuric Acid Test) برای بررسی سری آلیاژی

این آزمون استیل، تمایز بین استیل سری 300 و 400 را نشان می‌دهد. آزمایش به این صورت است که:
1)    مقدار کمی اسید سولفوریک رقیق (H₂SO₄ 10%) را روی سطح ورق بریزید.
2)    واکنش را بررسی کنید.
باید بدانید استیل سری 300 (مانند 304 و 316) به اسید مقاوم است و واکنش خاصی نشان نمی‌دهد. اما استیل سری 400 (مانند 410 و 430) در تماس با اسید، سریعاً سیاه یا قهوه‌ای می‌شود، زیرا نیکل کمتری دارد و مقاومت به خوردگی آن پایین‌تر است.

آزمایش نمک آهن (Ferric Chloride Test) برای تشخیص مقاومت به زنگ‌زدگی

تست استیل نمک را برای بررسی میزان مقاومت به خوردگی و زنگ‌زدگی انجام می‌دهند. برای این آزمایش:
1)    یک محلول 5% کلرید آهن (FeCl₃) را تهیه کنید.
2)    یک قطره از محلول را روی سطح استیل بریزید و 5 تا 10 دقیقه صبر کنید.
3)    با آب شسته و بررسی کنید.
اگر لکه‌های زنگ یا خوردگی روی سطح ظاهر شد، احتمالاً استیل بی‌کیفیت یا فولاد ساده است. اما اگر هیچ تغییری رخ نداد، ورق استیل دارای کروم کافی و ضدزنگ واقعی است.

آزمایش سولفات مس (Copper Sulfate Test) برای بررسی حضور آهن

تشخیص اینکه آیا فلز موردنظر استیل ضد زنگ است یا فولاد معمولی با این آزمایش انجام می‌شود. برای این آزمایش:
1)    یک محلول 1% سولفات مس (CuSO₄) تهیه کنید.
2)    سطح ورق را تمیز کرده و با یک قطره از محلول آزمایش کنید.
اگر روی سطح ورق لکه‌ای قرمز (تشکیل مس فلزی) ظاهر شود، یعنی ورق دارای آهن و احتمالاً فولاد کربنی است، نه استیل ضد زنگ. اما در صورتی‌که هیچ تغییر رنگی ایجاد نشود، ورق استیل ضد زنگ واقعی است.
این ویدئو درباره روش‌های تست استیل با استفاده از معرف‌های شیمیایی است. این روش ساده‌ترین و دقیق‌ترین راه برای تشخیص گریدهای مختلف استیل محسوب می‌شود. اگر با انواع استیل سروکار دارید، این ویدئو می‌تواند به شما در انتخاب صحیح مواد کمک کند.

https://youtu.be/FiLahaI71eQ

در کل، برای تشخیص ورق استیل ضد زنگ، آزمایش‌های شیمیایی مانند اسید نیتریک، اسید سولفوریک، کلرید آهن و سولفات مس خیلی دقیق، جواب می‌دهد. این روش‌ها مخصوصاً برای تفکیک بین استیل‌های سری 300 و 400 و تشخیص مقاومت به زنگ‌زدگی خیلی موثر است. اما برای اطمینان بیشتر، بهتر است از روش‌های آزمایشگاهی دقیق‌تری مانند طیف‌سنجی XRF یا آنالیز شیمیایی استفاده کرد.
جدول تست‌های شیمیایی برای تشخیص استیل ضد زنگ

استفاده از ابزارها و دستگاه‌های تخصصی برای تشخیص ورق استیل ضد زنگ

برای تشخیص ورق استیل ضد زنگ به صورت خیلی دقیق‌تر، ابزارهای پیشرفته و دستگاه‌های تخصصی می‌توانند اطلاعاتی مانند ترکیب شیمیایی، میزان عناصر آلیاژی و حتی سری استیل را مشخص کنند. در ادامه، مهم‌ترین دستگاه‌های مورد استفاده را بررسی می‌کنیم.

اسپکترومتر فلورسانس اشعه ایکس (XRF – X-ray Fluorescence)

این دستگاه با تاباندن اشعه ایکس به سطح استیل، واکنش عناصر موجود در آن را بررسی کرده و ترکیب شیمیایی دقیق را نمایش می‌دهد. موارد استفاده آن به شرح زیر است:
•    تعیین درصد کروم، نیکل، مولیبدن و سایر عناصر موجود در استیل.
•    تشخیص سری استیل (304، 316، 430 و غیره).
•    تأیید اصالت ورق استیل در صنایع حساس مانند پزشکی و غذایی.

آنالیزر OES (Optical Emission Spectroscopy)

این روش تست استیل با تخلیه الکتریکی یا جرقه، پلاسمایی از سطح فلز ایجاد کرده و طیف نور ساطع‌شده از عناصر مختلف را بررسی می‌کند. مزایای این روش عبارتند از:
•    دقت بالاتر نسبت به XRF، به‌ویژه برای عناصر سبک مانند کربن و گوگرد.
•    مناسب برای تشخیص کیفیت جوش و بررسی دقیق آلیاژ.

تستر مغناطیسی و سختی‌سنج دیجیتال

کاربردهای این تست استیل، مغناطیس‌پذیری برای تشخیص سری 300 (غیرمغناطیسی) از سری 400 (مغناطیسی) است. همچنین، بررسی سختی سطحی استیل با ابزارهایی مانند دستگاه راکول (Rockwell Hardness Tester) یا ویکرز (Vickers Hardness Tester) انجام می‌شود.

تست اولتراسونیک (Ultrasonic Testing - UT) و PMI (Positive Material Identification)

•    UT برای بررسی یکنواختی ضخامت ورق و وجود ترک‌های داخلی.
•    PMI برای تطبیق مشخصات ورق با استانداردهای صنعتی و تشخیص تقلبی نبودن استیل.

کلاً دستگاه‌های XRF، OES، تستر مغناطیسی و سختی‌سنج دیجیتال، اولتراسونیک و PMI روش‌های دقیقی برای تشخیص ورق استیل ضد زنگ و تأیید کیفیت ورق استیل ضد زنگ هستند. این ابزارها در صنایع مهم مانند هوافضا، پزشکی، غذایی و خودروسازی نقش کلیدی دارند.

جدول مقایسه روش‌های تشخیص استیل ضد زنگ

نکات مهم در خرید و اطمینان از اصالت ورق استیل

استفاده از روش‌های تشخیص ورق استیل ضد زنگ هنگام خرید ورق استیل ضد زنگ با کیفیت، شناخت ویژگی‌های فنی و خیلی مهم است. در ادامه، مهم‌ترین نکات برای انتخاب ورق استیل اصل را بررسی می‌کنیم.

بررسی استاندارد و گرید استیل

قبل از خرید، باید استانداردهای استیل ضد زنگ و گواهینامه فنی (Mill Test Certificate – MTC) محصول را از فروشنده درخواست کنید. این گواهینامه مشخصات دقیق ترکیب شیمیایی، گرید (مانند 304، 316، 430) و خواص مکانیکی ورق را ارائه می‌دهد.

وجود حک برند و مشخصات فنی روی ورق

بر روی ورق‌های استیل باکیفیت، اطلاعاتی مانند برند تولیدکننده، گرید، شماره ذوب (Heat Number) و استاندارد ساخت حک شده است. نبود این مشخصات می‌تواند نشانه‌ای از جعلی بودن ورق باشد.

خرید از تأمین‌کنندگان معتبر و دارای مجوز

همیشه از شرکت‌ها و فروشندگانی خرید کنید که دارای سابقه و اعتبار کافی در بازار ورق‌های استیل هستند. وجود قراردادهای رسمی، امکان استعلام محصولات و ارائه ضمانت‌نامه کیفی از مهم‌ترین فاکتورهایی است که باید مورد توجه قرار گیرد تا از خرید ورق استیل تقلبی جلوگیری شود.
بررسی استاندارد، تست‌های فیزیکی و شیمیایی، تأیید ترکیب آلیاژی و خرید از منابع معتبر، بهترین راه‌های اطمینان از اصالت ورق استیل ضد زنگ هستند.

اشتباهات رایج در تشخیص ورق استیل ضد زنگ

در فرآیند تشخیص ورق استیل ضد زنگ، برخی افراد دچار اشتباهاتی می‌شوند که می‌تواند منجر به خرید ورق‌های نامرغوب یا تقلبی شود. در ادامه، مهم‌ترین این اشتباهات را بررسی می‌کنیم.

اعتماد بیش از حد به ظاهر و براقیت ورق

برخی تصور می‌کنند که هر ورق فلزی براق و بدون زنگ‌زدگی، استیل ضد زنگ است. درحالی‌که فولادهای روکش‌دار (مانند فولاد گالوانیزه یا فولاد با پوشش کروم) نیز ظاهری مشابه دارند اما در برابر خوردگی بسیار ضعیف‌تر هستند.

اتکا به تست مغناطیسی به‌عنوان تنها معیار تشخیص

بسیاری تصور می‌کنند که استیل ضد زنگ نباید جذب آهنربا شود. این در حالی است که استیل‌های سری 400 (مانند 430) خاصیت مغناطیسی دارند و ضدزنگ محسوب می‌شوند، درحالی‌که برخی استیل‌های تقلبی سری 300 نیز ممکن است با عملیات حرارتی خاصی غیرمغناطیسی شوند.

عدم استفاده از تست‌های شیمیایی و دستگاه‌های دقیق

برخی تنها به تست‌های فیزیکی بسنده می‌کنند، درحالی‌که آزمایش‌های شیمیایی (مانند تست اسید نیتریک و تست سولفات مس) و آنالیز XRF یا OES می‌توانند ترکیب آلیاژی دقیق را مشخص کنند.
برای تشخیص ورق استیل ضد زنگ، نباید تنها به ظاهر، خاصیت مغناطیسی یا ادعای فروشنده اعتماد کرد. استفاده از آزمایش‌های علمی و تجهیزات دقیق ضروری است.

تشخیص ورق استیل ضد زنگ با کارشناسان مجرب

سخن پایانی

تشخیص و خرید ورق استیل ضد زنگ یک فرآیند تخصصی است که نیاز به دانش فنی دقیق دارد. اشتباه در انتخاب گرید، بررسی ترکیب آلیاژی یا عدم شناخت استانداردهای معتبر، منجر به خسارات جبران‌ناپذیر در تولید و اجرا می‌شود. برای اطمینان از خرید ورق استیل اصل و باکیفیت، می‌توانید با کارشناسان مجرب ما مشورت کنید. برای دریافت مشاوره در تشخیص و خرید استیل ضد زنگ با شماره ۰۲۱۹۱۰۳۰۶۴۵ تماس بگیرید.

سوالات متداول

1. چگونه استیل ضد زنگ را تشخیص دهیم؟

برای تشخیص ورق استیل ضد زنگ، می‌توان از روش‌های فیزیکی (بررسی رنگ، وزن و مغناطیس‌پذیری)، شیمیایی (مانند تست اسید نیتریک) و ابزارهای تخصصی (مانند دستگاه XRF) استفاده کرد. همچنین بررسی گواهینامه فنی (MTC) محصول در هنگام خرید بسیار مهم است.

2. آیا استیل ضد زنگ مغناطیسی است؟

بستگی به نوع استیل دارد. استیل سری 300 (مانند 304 و 316) معمولاً غیرمغناطیسی است، اما استیل سری 400 (مانند 430) خاصیت مغناطیسی دارد. بنابراین، مغناطیسی بودن یا نبودن، معیار قطعی تشخیص ضدزنگ بودن نیست.

3. چه تست‌هایی برای شناسایی استیل وجود دارد؟

•    تست مغناطیسی برای تشخیص سری 300 از 400.
•    تست اسید نیتریک برای بررسی مقاومت در برابر خوردگی.
•    تست سولفات مس برای تشخیص فولاد معمولی از استیل ضد زنگ.
•    آنالیز XRF و OES برای تعیین دقیق ترکیب شیمیایی استیل.

منابع

1-    https://www.tbkmetal.com/6-useful-tips-to-identify-the-quality-of-stainless-steel-sheet/
2-    https://www.ipharmachine.com/4-way-to-verify-stainless-steel
3-    https://mfysteel.com/identify-stainless-steel-coil-grade/
4-    https://chemistry.stackexchange.com/questions/96517/assay-of-stainless-steel
5-    https://www.richpacking020.com/common-methods-for-identifying-and-using-stainless-steel_n181
6-    https://mfysteel.com/how-to-test-stainless-steel-sheet-grades/
7-    https://atlanticstainless.com/news/consumers-guide-purchasing-stainless-steel-sheets/
8-    https://shop.machinemfg.com/steel-sheets-a-buyers-guide/